माझ्या अमेरिकन सख्या

मायदेशातील नोकरी आणि सहकारी यांचा अनुभव गाठीशी ठेवूनच अमेरिकेत आले. नोकरी अंगात भिनलेली होतीच. परवाना हातात मिळताच एका विमा कंपनीत नोकरी धरली. पहिले काही दिवस कुतूहल, नवीन सहकारी आणि थोडे दडपण असे गेले. हळूहळू मी रुळले. आमच्या सेक्शन मध्ये सगळा बायकांचा कारभार होता. अगदी सुरवातीला एक मुलगा होता पण ह्या गोकुळाला कंटाळला अन जो गेला पळून तो एकदम त्याने फ्लोरिडाच गाठले. मग काय आनंदीआनंद.

सेक्शनची हेड होती, बार्बरा: साठीच्या आसपास. चांगलीच स्थूल. वजनामुळे गुडघे तिला त्रास देत. पेसमेकर लावलेला असल्यामुळे ती नेहमीच मोठ्यामोठ्याने श्वास घेत असे. नवीन असताना मी खूप घाबरून जाई, वाटे हिला कधीही काही होईल. पण ही बाई एकदम बिनधास्त. दर दोन तासाने दहा मिनिटे गायब-सिगरेट फुंकायला. आली की पुढची पंधरा मिनिटे मी तिच्या आसपासही फिरकत नसे. मनाने ही मोकळी होती. नवऱ्याला शिव्या घालणे हा तिचा आवडता उद्योग. हा तिचा तिसरा नवरा. फारच रागावली तर आधीच्या दोघांचाही जाहीर उद्धार.

मुलाची मुलगी-नात खूप लाडकी होती. नात पाच वर्षांची असताना तिला आजीने गाडी भेट दिली होती. नातही आजीच्या गळ्यातगळा घालीत असे. वर्षभरात नात टीनएजर झाली अन मग जे खडाष्टक सुरू झाले दोघींचे ते आजवर चालूच आहे. माझी स्विटू पाय असे नातीला म्हणणारी आजी बि़X शिवाय काही बोलेना. प्रथम प्रथम हे एकताना फार त्रास होई. नातही वांडच झाली होती. जिभेवर, ओठांच्या कडेला, भुवईवर टोचून घेतले होते. डेटिंगला जात होती. आजी तो तो भडकत होती. येईल एक दिवस शेण खाऊन मग बसेल रडत असे सारखे म्हणत राही. सरतेशेवटी एक दिवस मला नात नाही असे डिक्लीयर करून ही मोकळी झाली. सेक्शनमध्ये मात्र ही सगळ्य़ांना सांभाळून घेई. उगाच कटकट करणे, ओरडणे असले प्रकार तिने कधी केले नाहीत त्यामुळे स्टाफही तिला त्रास न होईल असाच वागे.

कॅथी, अजब रसायन होते हे. पंचावन्नाच्या पुढेच, एकदम बारीक. हिच्यालेखी बार्बरा म्हणजे देव होती. ऑफिसचा सगळा वेळ ही बार्बराचे आणि स्वतःचे, त्याचबरोबर इतरांचे काम करण्यात घालवी. पाणी आण, बार्बराची कॉफी आण. सगळे फोन हिच घेणार. चुकून दुसऱ्या कुणी घेतलाच तर दिवसभर ही तोंड फुगवून बसणार. अगदी लहान मुलांसारखे रुसवेफुगवे चालत. इतरवेळी मात्र एकदम छान.

सकाळी ही लवकर येत असे. आम्ही आलो की प्रसन्न हसून स्वागत करी. एखादीच्या हातात जड बॅग असेल तर पटकन घेईल. हिच्या काही गोष्टी फारच गंमतशीर होत्या. ऑफिसचा फोन हा स्वतः:ची खाजगी मालमत्ता असल्यासारखा वापरी. खरे तर ह्या सगळ्याच वापरत. पण हिचा अजब प्रकार. घरी फोन नव्हता. का घेतला नाहीस असे विचारले तर म्हणे, " माझा पगार हे थाट करायला परवानगी देत नाही. " आणि इथे पाहावे तर फोनवाचून हिला मिनिटभर चैन पडत नाही. एकदा तिला म्हटले, " कॅथी, अग तू एकटी राहतेस, रात्री-बेरात्री काही झाले आणि डॉक्टरला किंवा पोलिसाला बोलवायचे असेल तर काय करशील? " काय वेडीच आहे असा आर्विभाव आणून म्हणाली, " अरे मग तो शेजारच्याचा फोन कशाकरिता आहे? " धन्य आहेस खरी असे म्हणून मी हातच जोडले. हिच्या क्यूबिकल मध्ये टकटक केल्याशिवाय कुणीही डोकावायचे सुद्धा नाही आणि ती मात्र शेजारच्या घरी बिनधास्त घुसत होती.

एक दिवस नेहमीचा टपालगाडीवाला गायब होता म्हणून एक पोरगी आली. टपाल हा कॅथीचा विकपॉइंन्ट. पण ही जागची हालली नाही की त्या पोरीकडे पाहिलेही नाही. मी बुचकळ्यांत पडलेली, आता हे काय नवीन. थोड्यावेळाने बार्बराबरोबर गप्पा छाटून ती पोरगी गेली. कॅथीबाई एकदम सूममध्ये बसलेल्या. दुसऱ्या दिवशी मला समजले की ती मुलगी कॅथिची मुलगी आहे आणि माय, लेकीशी बिलकूल बोलत नाही. आमच्यासाठी फास्टफूड मध्ये जाऊन, हुज्जत घालून व्हेज आणणारी चांगली कॅथी पोटच्या पोरीला ओळखही दाखवीत नाही. आकलनाच्या पलिकडील आहे खरे. कॅथी नेहमी मला सांगे, " माझा घटस्फोट माझ्याच्यामुळे झाला आहे. मी खूप कटकटी आहे. माझा नवरा आणि मुले चांगली आहेत गं, पण मी जमवून घेतच नाही. " स्वतः:तील दोष ती जाणून होती.

डेबी: टिपीकल मध्यमवर्गीय, पंचेचाळीस ते पन्नासच्या आसपास. वयाच्या अठराव्या वर्षीच लागलेली त्यामुळे सेक्शन मध्ये सगळ्यात सीनिअर. परंतू हिने प्रमोशन नाकारलेले अन तेच तेच काम करीत होती आणि खुशीत होती. सगळ्यांशी गोडीगुलाबीने वागे पण तरीही स्वतः:चा आब राखून असे. ही बरेच उद्योग करी. विणकाम, ज्यूरीची ड्युटी, एवॉन कंपनीचे प्रॉडक्ट अख्ख्या कंपनीभर विकत असे. सगळे बिनबोभाट काम. सेक्शनमध्येही बऱ्याचवेळा प्रत्येकाला काहीतरी छोटिशी भेट देऊन खूश करी. हे करताना गाजावाजा मात्र बिलकूल नसे. हिने लग्न केले नव्हते किंवा हिचा कोणीही बॉयफ्रेंड ही नव्हता. आश्र्चर्य म्हणजे हिला कोणीही त्यावरून छेडतही नसे. हिच्या कपड्यांचा चॉईस फारच गंमतशीर असे. ढगळ आणि कशावर काहीही. ही जेव्हा रिटायर होईल तेव्हा हिला खूप पैसे मिळणार ह्याची चर्चा हिच्या मागे सगळ्याजणी करीत आणि एवढ्या पैशांचे ही काय करणार ह्याचा तर्क लढवीत.


डोना: हीपण साठीच्या आसपास. स्वतः:वर प्रेम करणे हा हिचा सगळ्यात आवडता छंद. ही आणि नवरा. पस्तीस वर्षे लग्न टिकवून असलेली एकदम कबुतरी जोडी. डोना स्वभावाने एकदम जिंदादिल होती. नटणे-मुरडणे, छान छान भारी कपडे, हिरे, मोती व वेगवेगळ्या रत्नांचे दागिने घालणे, मॅचिंग चप्पल, पर्स, भारी परफ्यूम म्हणजे डोना. फिगर जपण्यासाठी सबंध दिवसात एक सफरचंद आणि चार कप बिनसाखरेची कॉफी एवढेच ती खाई. हिच्यासमोर बसून बार्बरा डोनटस चापित असे तेव्हा डोना तिच्याशी उत्साहाने चिवचिवत उभी राही, पण चुकूनही कण सुद्धा खात नसे. नवऱ्याचे फार प्रेम आहे माझ्यावर असे नेहमी सांगे. आठवड्यात एकदातरी संध्याकाळी डेटला जाई. प्रथम प्रथम मला कळत नसे ही इतकी एक्साइट होऊन कुणाबरोबर डेटला जाते. एक दिवस बोलता बोलता तिनेच सांगितले की गेली पस्तीस वर्षे नवराच हिला डेटला घेऊन जातोय. नाहीतर माझा नवरा. वर्षातून एकदा नेईल तर शपथ.

डोना आणि स्वयंपाक म्हणजे छत्तिसाचा आकडा. तिला कॉफीशिवाय काहीच करता येत नव्हते. क्वचितच तिला वाईट वाटे, आपण नवऱ्याला काहीच करून घालत नाही ह्याचे. तुम्ही इंडियन बायका इतका वेळ स्वयंपाक कसा करता हा तिला नेहमी सतावणारा प्रश्न. ही कायम स्वतः:तच रममाण असे. मनाने खूप हळवी आणि प्रेमळ होती. भारताबद्दल फार कुतूहल होते, विशेषतः: पंजाबी ड्रेस, साड्या, दागिने, कलाकुसर. तिच्यासाठी छानसा बांगड्यांचा सेट मी नेला त्यावेळी फार आनंदली होती. आभार मानून मानून मला वेडे करून सोडलेन.

जेनी: ही मी जॉईन केल्यावर चारच महिन्यात रिटायर झाली. फारच गर्विष्ठ, आतल्या गाठीची होती. फारशी कुणाच्या अध्यातमध्यात करीत नसे पण सगळ्यांवर हिचे बारीक लक्ष असे. कॅथीचे आणि हिचे बिलकूल जमत नसे. मग कधीतरी ह्या दोघी एकमेकींना शालजोडीतले हाणीत आणि आम्ही सगळे मजा बघायचो. बार्बरातर जोरात हसे, मग अती झाले की दोघींना झापे. एकमेकींच्या फाइल लपवणे असे प्रकारही ह्या दोघी करीत.

जेनी दिसायला चांगली होती. एवढे वय झाले तरी उठून दिसायची. तिला फंक्शन्स चे भारी वेड होते. तिची रिटायरमेंट ची पार्टी फारच जोरदार झाली. उत्सवमूर्ती जेनी दिवसभर बागडत होती. मोठा केक कापला, खूप लोक गोळा झाले होते. दोन-तीन भाषणे झाली. जेनीनेही भाषण ठोकले. आपल्यासाठी एवढा समारंभ झाला पाहून एकदम हवेत तरंगत होती. ही गेल्यानंतर दुसऱ्याच दिवशी हिची जागा डोनाने बळकावली. बाकीच्या सगळ्याजणी दिवसभर मनापासून जेनीची नालस्ती करीत राहिल्या. तिसऱ्या दिवशी जेनी नावाची बाई गेली तिस वर्षे आपल्या सोबत होती ह्याचा मागमूसही उरला नाही.

विकी: मला आजतागायत भेटलेल्या बायकांमधील सगळ्यात जहांबाज, धूर्त, कावेबाज, कोणाचाही काटा कधी काढेल अन एखाद्याची नोकरीही घालवेल अशी महामाया होती. बार्बराला मी साडेचार वर्षात त्रासलेले, घाबरलेले पाहिले नाही. पण जेव्हापासून ही महामाया आमच्या सेक्शनमध्ये आली तेव्हापासून सगळे चित्रच बदलले. अपवाद कॅथीचा. बार्बला तर नेहमी वाटे की विकी तिला नोकरीवरून घालवणार. विकीच्या अपरोक्ष नावाने कधीच कुणी बोलत नसे, एकजात सगळे शिव्याच देत. तिलाही हे नक्की माहीत होते. बार्बराच्या, बॉसला जाऊन चुगल्या करणे हा विकीचा आवडता उद्योग. दिवसभर कामाचा आव आणून डोळ्याच्या कोपऱ्यातून कोणाचे काय चालले आहे हे पाहत राहायचे, अन उरला वेळ फोन होताच. सारख्या कुणाच्या न कुणाच्या कागाळ्या करीत राही. सरतेशेवटी एकेकाळी आमच्या सेक्शनची सर्वेसर्वा असलेल्या बार्बराला विकीने पळवून लावले. कोल्ह्यालाही मागे टाकेल अशी कनिंग विकी.

अजूनही काही जणी होत्याच. ह्या गोकुळामुळे जगभरात कुठेही गेले तरी ऑफिस गॉसिप तितकेच जोरदार चालते ह्याची मला खात्री पटली. काम कसे टाळायचे आणि पुढेपुढे कसे करायचे ह्याचे एक से एक नमुने पाहिले. नवीन टेक्नॉलॉजीचा कुणी दुस्व:स करते हे सांगून खरे वाटेल का कोणाला? पण ह्या सगळ्या बायका सेलफोन, आयपॉड, प्लाझमा, इत्यादींचा अत्यंत द्वेष करीत. फालतू चोचले आहेत असे म्हणत. अनेक जणी आमच्या छोट्याश्या गावातून एकदाही बाहेरही गेल्या नव्हत्या. फारच मर्यादित आणि संकुचित जग आहे त्यांचे.

ह्यांच्यात मी वयाने लहान म्हणून असेल, दुसऱ्या देशातून येऊन इथे एकटेच राहतात म्हणूनही असेल, ह्या विविध छटा असलेल्या बायकांनी मला नेहमीच प्रेम दिले, मदत केली. आता मी त्या गावातही राहत नाही तरीही न चुकता ख्रिसमस ग्रिटिंग व वाढदिवसाच्या शुभेच्छा येतातच. यांच्याबरोबर घालवलेले दिवस मी कधी विसरणार नाही.