बाबांची खिचडी

माझी आजी ( आईची आई ) मी सहावीत असताना खूप आजारी होती. बरेच दिवस हॉस्पिटलमध्ये होती. आजीला बरं नसल्याचे पत्र आले शिवाय मोठा मामाही ( ति. दत्ता भट- पार्ल्याला राहत होता. ) आला आईला सांगायला. तो तसाच तडक नाशिकला गेला. आम्ही दोघेही लहान त्यात बाबांचा साईट जॉब. सकाळी आठला जात पण येण्याचे टाईमींग नव्हते. रात्री आठपासून दहापर्यंत कधीही येत. तेही मुंबईतच काम सुरू असेल तर, बाहेर असेल तर मग ते गायबच असत. सुदैवाने बाबा मुंबईतच होते. आईचा जीव काही राहीना. तेव्हा पोस्टात जाऊनच फोन लावावा लागत असे त्यामुळे फक्त पत्रांचा आधार. आजीची प्रकृती बिघडली. ती कोणालाही ओळखेनाशी झालीय हे कळले आणि आईने तडकाफडकी चार कपडे बॅगेत कोंबले. बाबांना चिठ्ठी लिहून ठेवली व मला बाबा व भावाकडे लक्ष दे असे सांगून ती निघाली.

आम्ही त्यावेळी चाळीत राहत होतो. शेजार पाजारच्या मावश्या-काकूंनी धीर दिला. आम्ही आहोतच गं, घाबरू नका. मी व भाऊ नेहमीप्रमाणे शाळेत गेलो, प्रथमच असे कुलूप लावून किल्ली बरोबर घेऊन मी शाळेत गेल्याने आपण एकदम जबाबदार-मोठ्ठे झाल्यासारखे वाटले मला. संध्याकाळी घरी आल्यावर शेजारच्या काकूंनी चहा व खारी दिली ती खाऊन मस्त खेळलो. मग सात-साडेसातला आई लावते तसा देवाला दिवा लावला. उदबत्तीही लावली. ओळीने चार श्लोक व बे ते तीस पाढे म्हटले. बाबांचा पत्ता नव्हता. पोटात आता कावळे ओरडायला लागले होते. याआधी मी कधी स्वयंपाक केला नव्हता. आईच्या हाताखाली चिरणे-वाटणे, वरकाम मी नेहमी करत असे. पण गॅसशी मात्र झटापट केली नव्हती. काहीतरी करावे.... पण काय?

तेवढ्यात बाबा आले. आई गेल्याचे त्यांना माहीत नसल्याने आल्या आल्या आई न दिसल्याने, " काय गं, आई कुठेय? " असे त्यांनी विचारताच मी अगदी मोठ्या गंभीरपणे त्यांना सगळे सांगून आईची चिठ्ठी दिली. त्यांनी वाचली, मग आम्हा दोघांकडे पाहिले आणि हसून म्हणाले, " हात्तिच्या एवढेच ना? चला आता आठ दिवस आपले तिघांचे राज्य. आई आजीला जरा बरं नाही म्हणून गेलीय ना.... घाबरू नका. आजीला काही होणार नाही. ती लवकर बरी होऊन घरी येईल की तुमची आईही येईल. आता मला सांगा, कोणाला भूक लागलीये? " आम्ही दोघांनीही हात वर केला. तसे बाबांनीही हात वर केला. आम्हाला खूप मज्जा वाटली.

कपडे बदलून हातपाय धुऊन बाबा किचनच्या ओट्याशी उभे राहिले. " चला रे पोरांनो, काय बनवूयात? कांदे, बटाटे, टोमॅटो, कोबी दिसतोय इथे. आज खिचडी बनवतो. अरे तुमची आई काय बनवेल अशी झकास करतो. अक्कू ( घरात सगळे मला अक्कूच म्हणतात ) चल, मदत कर थोडी. बोट न कापून घेता कांदा, टोमॅटो चिरायला घे. तोवर मी डाळ-तांदूळ धुतो. " आम्ही सगळे मिळून खिचडीच्या तयारीला लागलो. भाऊ बसला बटाट्याशी झटापट करायला.... बाबांनी मोठ्या कढईत खिचडी करायला घेतली. भूतो न भविष्यती प्रकारा सारखे त्या खिचडीत काय काय टाकले कोण जाणे..... थोड्याच वेळात सुंदर वास घरभर दरवळायला सुरवात झाली. पोटातले कावळे आता फारच कावकाव करू लागले.

खिचडी होईतो मी पाने घेतली. तूप, लोणचे घेतले. मी आणि भाऊ एकदम तयार पोझ मध्ये बसलो. झाली एकदाची खिचडी तयार. एकदम गुरगुट . बाबांनी तिघांचीही पाने वाढली त्यावर लोणकढी तुपाची धार सोडली आणि, " हं, होऊन जाऊ दे जोरात " असे म्हणून खायला सुरवात केली. आमची आई सुगरण, अप्रतिम स्वयंपाक करते. पण ह्या खिचडीची बातच न्यारी होती. चविष्ट..... मोठे मोठे कोबीचे, बटाट्याचे तुकडे, कुठले कुठले मसाले, बाबांनी अक्षरशः हाताला लागले ते घातले होते त्यात तरीही सुंदर चव झालेली. मोठ्ठी कढईभरून केलेल्या खिचडीचे शीतही शिल्लक उरले नाही.

आजी बरी झाली. घरी आली मग आमची आई आनंदाने परत आली. ती येईतो बाबा व आम्ही दोघे मिळून एकच पदार्थ-पूर्णानं ज्याला म्हणू शकतो असे निरनिराळे प्रकार शोधून शोधून करत होतो. कसलेही प्रमाण नाही जे हाताला सापडेल ते घालावे पण शेवटी गोळाबेरीज मस्त जमून जाई व सुंदर जेवण होई. आईला वाटले लेकरांची-बाबांची किती आबाळ झाली असेल. ती आल्या आल्या म्हणाली, " आठ दिवस फार हाल झाले असतील ना? आत्ता पटकन करते तुमच्या आवडीचे . " तसे आम्ही दोघे जोरात म्हणालो," नाही नाही आज तूच आराम कर.... काय बाबा, होऊन जाऊ दे आज पुन्हा. " तसे बाबा खूशीत आले ..... गालातल्या गालात हसत म्हणाले, " खरंच गं, हे मासिक घे-आरामात लोळ जरा. आम्ही बोलावले की ये जेवायला. आज तुला ट्रीट आमच्यातर्फे. "

आता अगदी हातखंडा झाल्यासारखी पर्फेक्ट खिचडी बाबांनी बनविली आणि आईला वाढली. आम्ही तिघेही श्वास रोखून आईची प्रतिक्रिया पाहत होतो. आईने घास घेतला, खाल्ला. मग आम्हा तिघांकडे पाहून " सुंदर " अशा तीन बोटे नाचवत खुणा करत ती चवीचवीने ते अमृत खात राहिली. काल फादर्स डे होता. बाबांना फोन केला - मला राहून राहून खिचडीची आठवण येत होती. " बाबा, पुढच्या वेळी मी येईन ना तेव्हा पुन्हा एकदा मला तुमची ऑल टाइम फेवरेट खिचडी खायची आहे, कराल ना? " हे बोलताना कंठ दाटून आला होता.... बाबांनाही ते पोचले असावे..... त्यांचाही आवाज जरासा हळवा-वेगळाच भासला.... " अग तू फक्त सांग, आत्ताच करतो नि फेडेक्सने देतो पाठवून. काय...? "

बाबांची अनेक रूपे डोळ्यासमोर आली. सुतारकाम करणारे बाबा--आमच्याकडे कपड्याचे कपाट नव्हते. महिनाभर खपून चार खणांचे एक मोठे कपाट बाबांनी तयार केले. आमची अभ्यासाची डेस्क, आईसाठी किचनचे मोठे कपाट. आजसारखी साधनेही नव्हती त्यावेळी, करवतीने कापताना किती कष्ट होत..... तासनतास आमचे बाबा मन लावून करत असत. आमच्या बरोबर घरात क्रिकेट खेळणारे बाबा, गवा आला गवा आला म्हणत आमच्या एवढे होऊन अंगमस्ती करणारे बाबा. तल्लीनतेने शास्त्रीय संगीत गाणारे .... ताना फेकणारे, मध्येच खर्जात जाणारे बाबा. फार थोडे दिवस ते पवईला ऑफिसमध्ये होते तेव्हा न चुकता शनिवारी अर्धा दिवस सुटी झाली की ऑफिसच्या कँटिन मधून पट्टीचे समोसे आणणारे, वार्षिक परीक्षा संपली की त्याच दिवशी संध्याकाळी कींगसर्कल ला एका बिल्डिंगमध्ये असलेल्या गाडीवर आम्ही नको नको म्हणेतो फालुदा-आइसक्रीम खाऊ घालणारे बाबा.......

शोमू बाळ असताना किती किती वेळ कडेवर फिरवणारे बाबा.... इथे आले तेव्हा अग तुमचे मिशिनग तळे आहे ना........... नचिकेत (माझा नवरा ) नेहमी चिडवतो बाबांना, " मग काय बाबा... जायचे का मिशिगन तळ्यावर....? अहो तळे कसले गोड्या पाण्याचा समुद्र आहे तो. " बाबांना काही पटत नाही..... त्यांचे चालूच, " तू काहीही म्हण रे.... पण तो लेक आहे ना? म्हणजे तळेच .... " नचिकेत कोपरापासून हात जोडतो आणि खो खो हसतो...... मेनार्ड, लोज, होम डेपो ( जिथे घर बांधण्याचे सामान मिळते ) सारख्या दुकानात लहान मुलासारखे आनंदाने बागडणारे बाबा, अख्खा गाव पायी पिंजून काढणारे..... सदैव हसतमुख, मिष्किल, स्वतःचा जीव रमवणारे. आनंदी राहणारे व आनंद वाटणारे आमचे बाबा, सगळ्याच बाबांसारखे, तरीही खास. अगदी त्यांच्या हातच्या खिचडीसारखे खासं-खास.