आठवणीतले ब्रेड कटलेट....

टिळक ब्रिज उतरून खाली आल्यावर डाव्या हाताला वळलो की कोपऱ्यात चंदू हलवाई. त्यावरून पुढे सरकलो की एक फ्लोरीस्ट आणि बरोबर तिथेच आहे हॉटेल स्वागत. गेली तीस वर्षे, मीच पाहत आलेय... बहुतेक त्याही आधीपासून हे हॉटेल आहेच. उडप्याचे असले तरी एकदम मस्त आणि जरा वेगळ्याच स्टाइलचे चाटही मिळते. शिवाय थाळी व काही पंजाबी खानाही मिळतो. घर-कॉलेज दादरलाच. नोकरी लागल्यावरही दादर सुटणे शक्यच नव्हते. जीवनात स्थित्यंतरे होत गेली तसतसे राहण्याच्या जागाही बदलत गेल्या असल्या तरी दादर हे अविभाज्य घटकातच अंतर्भूत राहिले.

स्वागत मध्ये आमचा अड्डा नेहमीच जमायचा. कॉलेजमध्ये गेल्यामुळे रडतखडत बाबांनी पॉकेटमनी रू. पन्नास देण्याचे कबूल केलेले पण त्यातही एक मेख होती. येण्याजाण्यासाठी बसचे वेगळे पैसे मिळणार नाहीत. तेव्हां बसचे मिनिमम तिकीट होते एक रुपया. त्यामुळे फार चैन परवडणारी नव्हतीच. स्वागत मध्ये एक खास चाटची डीश मिळे. नाव होते ब्रेड कटलेट. एकच कटलेट पण आकाराने दणदणीत. सोबत कांदा, टोमॅटो, काकडी व रगडा. शिवाय बाजूला लाल-हिरवी चटणीही असे आणि याची किंमत होती एक रुपया पन्नास पैसे. एक खाल्ले की पोट भरून जाई. स्वागत आणि तिथे मिळणारे हे ब्रेड कटलेट म्हणजे कॉलेजच्या जीवनाचा एक महत्त्वाचा घटक होता. हल्लागुल्ला, साजरे झालेले वाढदिवस, काही एकदम सीरियस चर्चा सारे इथेच होत असे. लेकालाही अनेकदा खास नेऊन मी इथे खिलवलेय. गेल्या दहा वर्षात जेव्हां जेव्हां मायदेशी आले त्या प्रत्येक भेटीत मी आणि आई स्वागतमध्ये आलोच.

२००७ मध्ये मी आणि आई पुन्हा एकदा या ब्रेडकटलेटच्या ओढीने स्वागतमध्ये आलो तर अन्ना म्हणे की आता आम्ही ते बनवत नाही. बनवत नाही.....??? अरे, असे कसे.... आमच्या इतक्या आठवणींत सामावलेले हे ब्रेड कटलेट चक्क तुम्ही आता बनवत नाही..... मला खूप वाईट वाटले. तो म्हणे ताई दुसरे काही खाऊन पाहा नं... कितीतरी नवीन पदार्थ आणलेत.... पण मन उदास झाले. काहीच खावेसे वाटेना. फक्त कॉफी घेऊन निघालो. आता पुन्हा स्वागत मध्ये येण्याचे प्रयोजनच उरले नाही. आधीच हा सारा परिसरच बदलून गेलाय, ओव्हरब्रिज आलाय. फार्मर ब्रदर्सही राहिले नाही. अनेक छोटी मोठी दुकाने बदलली. नाही म्हणायला वालीया अँड कं, दाऊद शूज, चंदू हलवाई, अगरवाल क्लासेस, ज्योती हॉटेल, गांगल ऑप्टिशियन, आणि काही किड्स कॉर्नर्स अशी काही दुकाने आजही टिकून आहेत.

काल सहजच गप्पामध्ये कॉलेज- कट्टा- मणीजची इडली व अनलिमिटेड चटणी आणि सांबार, एवन चा समोसा, स्वागत व ब्रेड कटलेटची आठवण निघाली. त्या मुक्त मजेच्या, आनंदी, स्वच्छंदी दिवसांची, मित्रमैत्रिणींबरोबर केलेली धमाल, भटकंती..... सारे सारे जसेच्या तसे तरळून गेले. आता सगळे कुठे कुठे पांगलेत. आपापल्या संसारात - रहाटगाडग्यात अडकलेत. स्वागतही बदलून गेलेय. वाटले निदान तेच ब्रेड कटलेट आपण घरी करावे व त्या सोनेरी दिवसात रममाण व्हावे. तुम्ही आधी कधी स्वागतला गेला असाल आणि खाल्ले असल्यास पुन्हा एकवार तुमच्याही आठवणी ताज्या होतील. ( आता मिळतच नाही नं ते...... ) आणि खाल्ले नसल्यास घरी करून पाहा, नक्कीच आवडेल तुम्हाला. घरी एखादा पदार्थ करण्याचा एक महत्त्वाचा फायदा म्हणजे चवीत थोडा बदल करता येतो. खास करून तिखटपणा वाढवता अथवा कमी करता येतो. मीही थोडासा बदल केलाय. स्वागतच्या ब्रेड कटलेटमध्ये चटण्यां व्यतिरिक्त काहीच नसे. मी चटण्या व मटाराचे जरासे सणसणीत स्टफिंगही घातलेय. :)

कटलेटच्या आवरणासाठी साहित्य:

दोन मोठे बटाटे उकडून घ्या.
चार ब्रेडचे स्लाइस चुरा करून
एक चमचा जिरे, चार मिरे, चवीनुसार मीठ व एक चमचा तेल

रगड्यासाठी साहित्य:

दोन वाट्या भिजलेले पांढरे वाटाणे उकडून घ्यावेत.
नेहमीची फोडणी व दोन चमचे तेल व चवीनुसार मीठ

स्टफिंगसाठी साहित्य :

दोन वाट्या ओले मटार दाणे ( आजकाल वर्षाचे बारा महिने फ्रोजन मटार मिळतोच )
मूठभर कोथिंबीर बारीक चिरून
एक छोटा कांदा बारीक चिरून
दोन लसूण पाकळ्या, एक चमचा जिरे व दोन हिरव्या मिरच्या वाटून घ्याव्यात
चवीनुसार मीठ व अर्धा चमचा साखर
एक चमचा लिंबाचा रस व दोन चमचे तेल

चटण्या:

हिरवी चटणी:
दोन मुठी कोथिंबीर बारीक चिरून
चार हिरव्या मिरच्या
सहा सात पुदिना पाने
दोन लसूण पाकळ्या
चार चमचे लिंबाचा रस
चवीनुसार मीठ घालून लागेल इतके पाणी घालून चटणी करावी.
( पाणी जरा कमीच घालावे. चटणी वाहायला नकोय )

लाल चटणी:
चार सुक्या मिरच्या
चार लसूण पाकळ्य़ा
चवीनुसार मीठ घालून कमीतकमी पाणी घालून चटणी करावी.
( ओल्या लाल मिरच्या मिळाल्यास ही चटणी अजूनच सुंदर व सणसणीत होते )

चिंचगुळाची चटणी:
दहा-बारा खजूर ( बिया काढून कोमट पाण्यात अर्धा तास भिजवून घ्या )
एक टेबल स्पून चिंचेचा घट्ट कोळ
तीन टेबल स्पून किसलेला/भुगा केलेला गूळ
अर्धा चमचा धणेजिरे पूड
अर्धा चमचा लाल तिखट
चवीनुसार मीठ घालून लागेल तितके पाणी घालून चटणी करावी.
( अती घटटही नको व पाणीदारही नसावी )

एक मध्यम कांदा, एक काकडी व एक टोमॅटो: बारीक चिरून घ्यावे.
कटलेटस शॅलो फ्राय करण्यासाठी दहा ते बारा चमचे तेल.

वरील साहित्याची सहा ते सात मोठी कटलेट्स होतात.

मार्गदर्शन:

बटाटे व भिजलेले पांढरे वाटाणे उकडून घ्यावेत.

रगडा : कढई/ नॉनस्टिक पॅनमध्ये दोन चमचा तेल घालून ते तापल्यावर मोहरी, हिंग, हळद व एक चमचा धणेजिरे पूड घालून फोडणी करावी. त्यावर हे उकडलेले पांढरे वाटाणे घालून दोन-तीन मिनिटे मोठ्या आचेवर परतावे. नंतर गॅस मध्यम करून दोन भांडी पाणी व चवीनुसार मीठ घालून झाकण ठेवून दहा मिनिटे ठेवावे. एक उकळी आली की आच बंद करावी. रगडा तयार.

आवरण : उकडलेल्या बटाट्यांचे साल काढून किसून घ्यावेत अथवा हाताने कुस्करून घ्यावेत. लगदा झाला पाहिजे. किसल्यामुळे गुठळ्या राहात नाहीत व सोपे पडते. मिक्सरच्या चटणी जार मध्ये ब्रेडस्लाईसचे तुकडे, चमचा भर जिरे व चारपाच मिरे टाकून भुगा करून घ्यावा. एकावेळी दोन स्लाइसचे तुकडे टाकावेत. एक थेंबही पाणी घालू नये. कोरडा भुगा करायचा आहे. किसलेल्या बटाट्यात हा ब्रेडचा भुगा व चवीनुसार मीठ घालून मळावे. नीट एकजीव झाले की एक चमचाभर तेल लावून झाकून ठेवावे.

स्टफिंग : एका पॅनमध्ये दोन चमचे तेल घालून मध्यम आचेवर गरम करावे. नंतर त्यात चिरलेला कांदा घालून परतावे. एकीकडे लसूण, जिरे व हिरव्या मिरच्या वाटून घेऊन या परतलेल्या कांद्यावर टाकून दोन मिनिटे परतावे. त्यावर ओला मटार, चवीनुसार मीठ व कोथिंबीर घालून सारे मिश्रण हालवून पाच मिनिटे झाकण ठेवून एक वाफ आणावी. मटार पटकन शिजतो. जरा कमी शिजलाय असे वाटल्यास अजून तीन-पाच मिनिटे झाकण ठेवावे. आता त्यात साखर व कोथिंबीर घालून परतावे. दोन मिनिटांनी आचेवरून उतरवून त्यावर लिंबू पिळावे.

सगळे साहित्य तयार झाल्यावर साधारण मोठ्या लिंबाएवढे चार गोळे घ्यावेत. हाताला किंचितसे तेलाचे बोट लावून हातावरच थापून घ्यावे. हाताच्या तळव्याएवढा प्रत्येकाचा आकार करावा. पहिल्या चकतीला हिरवी चटणी लावावी. त्यावर दुसरी चकती ठेवून त्यावर एक टेबल स्पून स्टफिंगसाठी केलेली भाजी घालावी. त्यावर तिसरी चकती ठेवून लाल मिरचीची चटणी लावावी. त्यावर चौथी चकती लावून हलक्या हाताने या चारही चकत्या बंद कराव्यात. अशा प्रकारे चार कटलेट तयार करून घ्यावीत. नॉनस्टिक तव्यावर दोन चमचे तेल सोडून मध्यम आचेवर तवा तापवून घ्यावा. शक्यतो सगळीकडे सारखी आच लागेल असे पाहावे. तवा तापला की हलकेच तयार कटलेट ठेवून बाजूने चार चमचे तेल सोडावे. आच न वाढवता कटलेटस सोनेरी रंगावर शॅलो फ्राय करून घ्यावीत. वाढताना गरम गरम कटलेट वाटीभर रगडा, तीनही चटण्या व कांदा, टोमॅटो व काकडीबरोबर खायला द्यावे. आवडत असल्यास शेवही द्यावी.

टीपा:
रगडा जसजसा थंड होतो तसा घट्ट होत जातो. त्यामुळे वाढण्याआधी अर्धे भांडे पाणी घालून पुन्हा एक उकळी आणावी किंवा कडकडीत गरम अर्धे भांडे पाणी घालून सारखे करून घ्यावे. शिजवताना वाटाण्यांचा अगदी गाळ करू नये. कटलेटस शॅलो फ्राय करताना आच मोठी ठेवून भरभर करू नयेत. ब्रेडक्रम्समध्ये घोळून घेवून घेतले तरी चालेल. पण त्याची खास गरज नाही.

दिसायला ही कृती खूप वेळ खाणारी व बापरे! इतक्या गोष्टी कराव्या लागतील....... असे वाटायला लावणारी भासली तरी थोडेसे नियोजन केल्यास सहजी जमू शकेल. आदल्या दिवशी तीनही चटण्या व रगडा करून ठेवता येईल. अगदी स्टफिंगची भाजीही करून ठेवता येईल. दहा वर्षे आणि पुढे वयाच्या मुलांच्या पार्टीसाठी एकदम पर्फेक्ट पदार्थ. हमखास आवडणारा व पोटभरीचा. सोबत वेफर्स व केक किंवा एखादा गोडाचा पदार्थ असे कॉम्बिनेशन करता येईल.