जवाब आयेगा....

गेले पंधरा-वीस दिवस जालावर जवळजवळ नव्हतेच. घरात गडबड-पाहुणे आले होते. खादाडी - भटकंती - धमाल जोरदार चालली होती. एकीकडे माझे सगळे प्रिय मित्र-मैत्रिणी, स्नेही, ओळखीचे व माझ्या ब्लॉगवर आवर्जून येणारे, वाचणारे, प्रतिक्रिया देणारे, लोभ ठेवणारे खूप सारे वाचक, फेसबुकवर, ऑरकुटवर, ई-मेल्स मधून, " अगं, कुठे गायब आहेस? कशी आहेस? बरी आहेस नं? " विचारत होते. त्या साऱ्या शब्दांतून त्यांचे प्रेम-भावना पोचत होत्या. त्या पत्रांना उत्तरे देण्याची ओढ मलाही होतीच पण कधी वेळ तर कधी नेटचा अभाव यामुळे नाईलाज होत होता. खरे तर ब्लॉगवर दोन ओळींची नोट लिहायला हवी होती.... क्षमस्व. तशातच उमाचा मेसेज आला, " अगं, एक ओळ तरी लिही गं. उत्तराची वाट पाहून पाहून दमलेय मी. " या तिच्या मेसेजला मी लगेच उत्तरले अन गेली कित्येक वर्षे मनात घर करून बसलेला, ' जवाब आयेगा ' हा हिंदी चित्रपट आठवला.

आताशा हाती लिहिलेले पत्र दुर्मिळच झालेय म्हणा..... मला वाटते, बहुतेक मी तिसरीत असेन. आमच्या शाळेतून दरवर्षी मुलांना एक बालचित्रपट दाखवायला नेत. आम्हां मुलांमध्ये यावर्षी कुठला सिनेमा पाहायला नेतील यावर बरीच चर्चा सुरू होती. तसे फारसे काही कळतही नव्हते. घरातही कधीही सिनेमांची चर्चाही होत नसे. चुकूनमाकून एखादे बालनाट्य पाहायला मिळे. " जंजीर " जबरी हिट झालेला असल्याने व जागोजागी दिसणारी त्याची पोस्टर्स, तशात जया - अमिताभचे गाजत असलेले लग्न, त्यांचे फोटो- त्यावर चालणारी मोठ्यांच्यातली थोडीफार चर्चा कानावर पडत असल्याने खूपच कुतूहल होते. थोड्याच दिवसात यावर्षीच्या सिनेमाचे नाव कळले. १९६८ साली आलेला, शॉर्ट स्टोरीत मोडणारा, एक तास वीस मिनिटांचा " जवाब आयेगा ". पुढे दोन-तीन वर्षांनी मी जंजीरही पाहिला. अविस्मरणीय खराच. जंजीरबद्दल खरे तर काही बोलायलाच नको. पण माझ्यासाठी तो वेगळ्याच कारणाने अविस्मरणीय झालाय. त्याबद्दल पुन्हा केव्हातरी लिहीन. आत्ता या जंजीरच्या फाट्यावरून मूळ रस्त्यावर...... जवाब आयेगावर येते.

एकमेकांची हात धरून साखळी केलेली आम्ही सारी छोटीछोटी बच्चेकंपनी अती उत्साहात, लकाकणारे डोळे आणि बाईंच्या भाषेत ' कलकलाट ' करत सिनेमागृहात दाखल झालो. अरोरा का ब्रॉडवे मला नीटसे आठवत नाही पण संपूर्ण थिएटर फक्त शाळेच्या मुलांनीच व्यापलेले. आमच्या बरोबरच आणखीही एका शाळेची मुले असावीत. कारण वेगळेच युनिफॉर्मही दिसत होते. " अरे अरे कुठे तिकडे घुसता आहात? हा अर्धा भाग आपला आहे. चला पटापट जागा पकडा आणि घ्या बसून. " प्रभाताई-कमलताई, आम्हा सगळ्या खुशाळलेल्या-आनंदलेल्या पोरांना पकडून पकडून खुर्चीवर बसवत होत्या. आमची गडबड-गलका सुरू असतानाच अचानक दिवे मंद झाले आणि पडद्यावर जाहिराती दिसू लागल्या. एकजात सगळ्या नजरा डोळ्यात जीव एकवटून त्या पड्द्याला चिकटल्या. अन थोड्याच वेळात " जवाब आयेगा " सुरू झाला.

तशी सिनेमाची कथा अतिशय साधीशीच आहे." एक कार्यकारी अभियंता व आपल्या दोन मुलींना घेऊन थोड्या दिवसांची सुट्टी मनवण्यासाठी जरा दूर - फारशा प्रसिद्ध नसलेल्या थंड हवेच्या ठिकाणी जातो. तिथे त्यांच्या नोकराचा -केअर टेकरचा मुलगा - बादल व याची लहान मुलगी- मीना दोघे दोस्त बनतात. मीना बादलला लिहावाचायला शिकवते, चित्रकलाही शिकवते. दोन्ही मुले त्यांच्या पाळलेल्या कुत्र्याबरोबर डोंगरात फिरतात-खेळतात. सुट्टी संपताच दोन्ही मुली, वडिलांबरोबर शहरात परततात. इकडे बादल मात्र मीनाशी बोलणे होत नसल्याने खूप उदास होतो. शेवटी स्वत: काढलेल्या चित्रांची वही एका पेटीत घालून त्यावर मीनाचा पत्ता टाकून तो ती पेटी पाण्यात सोडतो. सरतेशेवटी ती पेटी मीनाच्या शाळेत पोचते व तिला मिळते. त्या चित्रांच्या आधारे मीना चित्रकला स्पर्धा जिंकते परंतु बक्षीस घेतांना कबूल करते की ही चित्रे तिची नसून बादलने काढलेली आहेत. हे कळताच बादलला शहरात बोलावले जाते व अशा प्रकारे त्याचे शहराचे स्वप्न खरे होते. "

या कथेचा अर्धा भाग आनंदाचा-मजेचा व नंतरचा अर्धा भाग अतिशय व्याकूळ करणारा. शेवटची वीस मिनिटे तर मी इतकी रडले होते की डोळे भप्प सुजले. खूपच भारले गेलेलो आम्ही. नंतर बऱ्याच वर्षांनी हा लघुचित्रपट दूरदर्शनवरही दाखवला गेला.

त्यावेळी " इस्मत चुगताई व शहीद लतीफ " ही दोन नावे ठळकपणे मनावर छाप टाकून गेली. खरे म्हणजे ही दोन्ही नावे आधीच परिचयाची झालेली होतीच पण.... अरेच्या! जवाब आयेगा ही यांचाच का.... तरीच....., ही दाद आपसूक गेली. ' इस्मत चुगताई ' या अतिशय विख्यात व महान उर्दू लेखिकेने लिहिलेली पटकथा व त्यांचे पती ' शाहीद लतीफ ' यांचे दिग्दर्शन लाभलेला " जवाब आयेगा " सिनेमा. हा सिनेमा पुढे मराठी, गुजराती, बेंगॉली, आसामी, तमील, मल्यालम व कन्नडमध्येही काढला गेला. मीनाच्या भूमिकेत छोटी योगिता बाली अतिशय गोड दिसते. तिने व इर्शादने कामही मस्त केलेय. इस्मत चुगताई यांनी अनेकविध कथा, लघुकथा, कादंबऱ्या व सिनेमांच्या पटकथाही लिहिल्यात. ' गर्म हवा ' या चित्रपटाकरिता त्यांना फिल्मफेअर अवार्डही मिळाले. तसेच श्याम बेनेगल यांच्या ' जुनून 'चे संवादही त्यांनीच लिहिले होते.

जालावर मी बरेच शोधले परंतु कुठेही हा चित्रपट सापडला नाही. कदाचित तो उपलब्ध नसेलच. पाहावयास मिळाल्यास जरूर पाहा. बालचित्रपटात मोडणारा असला तरी मनाला स्पर्शून जाणारा सिनेमा. कोणाला सापडल्यास कृपया दुवा जरूर द्यावा. धन्यवाद.