लोकलच्या गमतीजमती - व्यक्ती तितक्या प्रकृती

लोकलच्या इतक्या वर्षांच्या प्रवासात अनेक बरेवाईट अनुभव-घटना सामावलेल्या. प्रवास करायचा म्हणजे तिकीट-पासही आलाच, मागोमाग टिसीही आलेच. आता इतकी मोठी यंत्रणा चालवायची म्हणजे नियम बनवायला हवेतच शिवाय जर कोणी ते तोडत असतील तर त्यांना दंडही करायलाच हवा ना. पण रोजच कोणी आपला पास तपासू लागले की संताप येणारच. त्यातून नेमका एखादे दिवशी पास संपलेला असावा आणि एरवी दाखवते तरी नको म्हणणारा टिसी आजच हटकून पास दाखव म्हणू लागला की धरणी पोटात घेईल तर बरे अशी अवस्था. माझ्या चेहऱ्यावरच त्याला दिसले असणार की माझा पास संपलाय ते. बघ ना तूच, नेमके आजच कसे दाखव म्हणाला. माझ्या डोक्यात पास शुक्रवारी संपतोय. उद्या सकाळी काढणारच होते ना मी. सगळे आजूबाजूचे कुत्सितपणे हसत मजा पाहत होते. माझा मनस्ताप मी नवऱ्याला सांगत होते आणि तो गालातल्या गालात हसत होता. त्या एका तमाशानंतर मी पुन्हा काही माझ्यावर ही वेळ आणली नाही. दोन दिवस आधीच जाऊन गुपचुप पास काढत असे.

जसे कधीकधी टिसी मुद्दामहून सतावतात तसेच टिसींनाही सतावणारे, पळून जाणारे व त्यांना स्वत:मागे पळायला लावणारेही काही कमी नाहीत. मस्त मजेदार किस्से आपल्या अवतीभोवती रोजचे घडत राहतात. आपल्याला प्रत्येकवेळी ती गंमत अनुभवायला वेळ नसतो पण काही मात्र जणू खास आपली व डब्यातल्या सगळ्यांची करमणूक करायलाच घडतात. रोजच्या गाड्या ठरलेल्या त्यामुळे मैत्रिणी-ग्रुप्सही ठरलेलेच. म्हणजे अगदी नेहमीची गाडी चुकली तरीही पुढच्या दोन-तीन गाड्यांचे समीकरण तयार असतेच. त्या मैत्रिणीही अगदी तितक्याच आपुलकीने आपल्याला सामावून घेतात. सकाळ व संध्याकाळचे हे टॉनिक चुकवणे म्हणजे सगळा दिवस खूप काहीतरी चुकल्यासारखे वाटत राही. सेलफोन्स बोकाळलेले नव्हतेच. फार क्वचितच एखादीकडे दिसत असे. जिच्याकडे तो असे तिला सारखे कोणाचे तरी फोन्स येत, मग कधी मोठ्याने-सगळ्यांना ऐकू जावेच म्हणूनच मुद्दाम, तर कधी इतकी कुजबूज की ज्याच्याशी बोलतेय त्या व्यक्तीला तरी ऐकू येतेय का नाही हाच प्रश्न सगळ्या पाहणाऱ्यांना सतावत राही.

एकदा अशीच माझी रोजची गाडी अगदी चार पायऱ्यांसाठी चुकली. दोन नंबर पासून जीव काढत धावलेली मी वैतागून गेले. पुन्हा जिने चढून पुलावर जाऊन उभे राहावे तोच अनॉन्स्मेंट झाली. आधीची एक लेट झालेली फास्ट तिनावर येते आहे. चला, हे बरे झाले बाई. नाहीतर आज थोडक्यासाठी उशीर होत होता. गाडी आलीही. चढून जरा दम टाकत होते तोच समोर टिसी. मी पर्समध्ये हात घातला तर म्हणाली नको. मी मनोमन खूश. आजूबाजूच्या दोघीतिघींनाही तिने राहू दे म्हणून सांगितले. आम्ही सगळ्या जरा नवलच करत होतो. टिसी एकदम डब्याच्या आत घुसली. आधीच फर्स्टक्लासचा लेडीज डब्बा एवढासा त्यात सकाळी आठ ते अकरा म्हणजे गर्दीचा कहर. आणि त्यावर टिसी आला/आली की ज्याच्या त्याच्या नजरेत चिडचिडेपणा येत असे. जणू ही सारी गैरसोय तिनेच केली आहे या थाटात सगळ्या तो जाहीर उघडही करीत. टिसींची कातडी या साऱ्याला सरावलेली. काय करतील रोजचेच झालेय म्हटल्यावर.

तर ही टिसी खिडकीशी एक जण अगदी हळूहळू सेलवर कुजबुजत होती तिच्याकडे गेली आणि तिकीट म्हणून विचारू लागली. त्या मुलीने अगदी आश्चर्यचकित झाल्याचे भाव डोळ्यात आणत हातानेच तिला आहे ना... असा इशारा केला. सेलवरचे बोलणे सुरूच होते. टिसी म्हणाली, तिकीट दाखव. तसे पलीकडच्या व्यक्तीला एक मिनिट थांब असे सांगत टिसीला म्हणाली, " मी बोलतेय ना, दिसत नाही का? आहे ना पास. रोज रोज काय दाखवायचा? इथे इतक्या जणी आहेत त्यांना विचार ना, मी काय पळून जातेय का? बोलणे संपले की दाखवतेच. " आता हे सगळे बोलण्यापेक्षा पटकन पास दाखवून टाकायचा तर...... टिसी बरं म्हणाली आणि इतरांकडे वळली. इतरजणी त्या सेलवालीवर जाम वैतागल्या. नसता उच्छाद, हिला कोणी सांगितलेय नको ते सल्ले द्यायला, वगैरे बडबडत पर्स मधून पास काढू लागल्या.

टिसीची पाठ वळताच ही खिडकीवाली पटकन उठली. समोरच उभ्या असलेल्या एकीला हाताला धरून आपल्या जागेवर बसवले. आणि हळूहळू सरकत सरकत आतून बाहेर आली. बऱ्याच जणी पाहत होत्या. पण प्रत्येकीला वाटले हिचे स्टेशन येत असेल तेव्हा..... तोच टिसीबाई वळल्या आणि हिच्यामागोमाग बाहेर आल्या. " अहो, झाले का बोलणे? आता पास दाखवताय ना? " टिसीचा आवाज जरा चढलाच होता. हिने एकवार टिसीकडे पाहिले आणि शांतपणे पर्समधून पाकीट काढले. इतका वेळ बघत असलेल्या आम्ही सगळ्या , काय पण ही टिसी... उगाच एखाद्याच्या मागे लागायचे म्हणजे... असे मनात म्हणत होतोच, तोच हिने पर्समधून पासच्या ऐवजी दोनशे रुपये काढले आणि टिसीच्या हातावर ठेवले.

क्षणभर टिसीही चकीतच झाली पण अश्या बायकांची तिला सवय असणारच. विजयी मुद्रेने तिने, " काय... चकटफू प्रवास करायला हवा ना? तोही फर्स्टक्लास मधून? "त्यावर टिसीलाच झापत, " अहो, उगाच फालतू बडबड नकोय. मी कळव्याला चढलेय, आता भांडूप येतेय. तेव्हा जो काय मिनिमम होइल तो दंड घ्या. चला पटापट. जितकी स्टेशन्स पुढे जातील तितक्याला तुम्ही जबाबदार, मी त्याचे पैसे भरणार नाही. " हिचाच आवाज चढलेला. टिसीने पावती फाडली तिला दिली आणि वळली. " उरलेले पैसे काय उद्या देणार का? " टिसीपण... वेंधळेपणा की मुद्दाम... पण उरलेले पैसे दिलेच नव्हते ना.... मग चडफडत दिले, ही उतरली. माझी खात्री आहे, मागून येणारी गाडी तिने पकडली असणार. हा रोजचाच प्रकार असेल. एकतर डब्यात टिसी काही रोज येतच नाहीत. चुकून आलाच तर तो तुमच्यापर्यंत पोचेलच असेही नाही. तीन-चार महिन्यातून एकदा असे पैसे द्यावे लागले तरी किती फायद्याचा सौदा होता की हा. पन्हा ना खेद ना खंत.

एकदा अश्याच एक वयस्कर बाई धावतपळत आल्या. " अगो, परेलला थांबेल ना ही गाडी?" मी हो म्हटले. तश्या चढू लागल्या. त्यांना थांबवत मी हा फर्स्टक्लास असल्याचे सांगितले आणि अगदी दहा पावलांवरच असलेल्या सेकंडच्या डब्याकडे बोट दाखवत तिथे जा असेही सांगितले. तसे, " मला माहीत आहे हा पेशल डब्बा आहे ते. माझ्या लेकीने इथेच चढायचे असे बजावून सांगितलेय. तिकीट आहे ना माझ्याकडे." मी चूप. तिकीट असू शकतेच ना....... त्या चढल्या. मुलुंडाला टिसी आली. आमचे पास पाहून पुढे पुढे सरकत या बाईंकडे पोचली. तिकीट दाखवा मावशी, आहे ना? असे विचारताच यांनी सेकंड्चे तिकीट काढून टिसीला दिले. अहो हा फर्स्टक्लास आहे. तुम्ही इथे कशाला चढलात? अगो बया, मला काय माहीत या डब्यात चढायचे नाही. सगळे चढले मग मीही चढले." " हो का? बरं, आता उतरा भांडुपाला आणि जा सेकंडमध्ये. पुन्हा सापडलात तर दंड वसूल केल्याशिवाय सोडणार नाही मी " असे सांगून ती पुढे गेली. या डामरट बाईला मी एवढे सांगूनही - खरे तर तिलाही ते माहीतच होते, तरीही ही आरामात चढली होती. उभा जन्म लोकलने प्रवास केला असेल तिने वर हा अडाणीपणाचा आव...... धन्य. पुन्हा पुढच्यावेळी ती हमखास फर्स्टक्लासच गाठणार होतीच.

माझी जवळची मैत्रीण, दिवस अगदी भरत आलेले तिचे. वसई ते बॉम्बे सेंट्रल, रोजचाच प्रवास. तिकडून शेअर टॅक्सीने ऑफिस. शेअर टॅक्सी मिळवायची असेल तर तुम्हाला झटकन स्टेशनबाहेर पडायला हवे. एकदा का मेंबर पटापट टॅक्सी पकडून गेले की पंचाईत. एकच टिसी रोजच हिला अडवून पास विचारी. आधीच हिचा जीव मेटाकुटीला आलेला तश्यांत हा उच्छाद. एके दिवशी त्याने पास विचारताच ही थांबलीच नाही. सरळ चालू पडली. "ओ मॅडम, कहाँ जा रही हो? तिकीट किधर है?" तुला रोजच माझे तिकीट पाहायचेय ना? मला थांबायला वेळ नाही आत्ता. तू ये माझ्या मागोमाग. ऑफिसमध्ये पोचले ना की दाखवते हं का तुला माझा पास." असे म्हणत ही पुढे आणि टिसी मागे. शेवटी अगदी गेटपर्यंत पोचल्यावर टिसीने नाद सोडला. ही पठ्ठी काही थांबलीच नाही.

काहीवेळा खरोखरच पास संपत आलाय/संपलाय हे लक्षातच नसते. मग अशावेळी अगदी दयनीय अवस्था होऊन जाते. तर कधी काही लोक अतिशय बेमुर्वत आणि निर्लज्ज असतात. तर काहींचा एकदम कॅलक्युलेटेड हिशोब असतो. जोवर लोकल आहे तोवर किस्से तर घडतच राहणार. व्यक्ती तितक्या प्रकृती या नियमानुसार त्यांचे रंगही वेगवेगळे असणार... कधी रडवेले, कधी टाईमपास करणारे तर कधी हळहळ वाटावी असे.